In het spoor van Jan Ford
Eind 2015 kreeg ik de unieke kans om te fotograferen in de leegstaande gebouwen van het defensiecomplex aan het Merwedekanaal in Utrecht. Het gebied wordt herontwikkeld en sommige gebouwen zijn inmiddels gesloopt waaronder de zogenaamde ‘Morrishal’ waarover ik in maart 2016 uitvoerig heb gedocumenteerd in woord en beeld. De sloop van de panden zal niet lang meer op zich laten wachten….
In de meer dan 10 jaar dat ik in Utrecht woon ben ik al vaak de plek aan het Merwedekanaal gepasseerd. Zo’n plek die meteen een natuurlijke interesse bij me opwekt, een plek waar een stuk Utrechtse geschiedenis is geschreven. Het gebied achter de Croeselaan was van oudsher een tuinbouwgebied, later doorsneden door het Merwedekanaal en nog verderop helemaal volgebouwd met het huidige Kanaleneiland.
Op één van de tuinbouwbedrijven werd in 1888 Jan Jongerius geboren. Jan groeide op en ging werken op het bedrijf van zijn ouders. Hij verzorgde het transport van groente en fruit naar verschillende kazernes in Utrecht. Eerst per paard en wagen, later met gemotoriseerd vervoer, en daar lag zijn passie. Er volgde een carriereswitch. Jan nam een autoreparatiebedrijf over en ging zich bezig houden met de assemblage van vrachtwagens en autobussen. Ondertussen werd hij verantwoordelijk voor de bouw van het eerste Texaco tankstation nadat hij de rechten voor verkoop van brandstoffen had verworven. Ook werd hij Ford dealer, en meteen ook de grootste van Nederland. In de volksmond werd hij inmiddels Jan Ford genoemd. Waar vroeger groenten en fruit werden gekweekt verrezen een aantal grote assemblagehallen en ook bouwde Jan voor zijn gezin met 10 (!) kinderen een zelf ontworpen villa, tegenwoordig een rijksmonument en waarover later meer…! Tussen de villa en de fabriekshallen kwam het hoofdkantoor van Jan Jongerius NV, inmiddels een bloeiende onderneming waar tijdens de hoogtijdagen meer dan 700 mensen werkten. Na letterlijk beschadigd uit de oorlog te zijn gekomen, Jan overleed in 1941 en het bedrijf heeft te lijden gehad van een bombardement, ging het bergafwaarts. Tot in de jaren 50 werd één van de hallen verhuurd aan Molenaar’s automobielbedrijf uit Amersfoort, en zijn er Morris auto’s gemaakt. Hierna hield het op. De hallen zijn verkocht aan defensie, villa en kantoor raakten in verval. De villa is (gelukkig) een aantal jaren geleden helemaal gerestaureerd, en voor het monumentale kantoor zijn er dezelfde plannen. Het lot van de fabriekshallen is bezegeld. Binnenkort gaan ze samen met de door defensie aangebouwde gebouwen tegen de vlakte om plaats te maken voor woningbouw.
Ik heb de unieke kans gekregen om het voormalige complex van de Koninklijke Landmacht te bezoeken. Het was een wandeling die letterlijk terug in de tijd ging. Dwalen door enorme hallen met hun eigen geschiedenis die je meteen al voelt, steeds verder en verder het gebouw in en dan de sporen tegenkomen uit de tijd van Jan Ford. Onmiskenbare industriële architectuur uit de jaren 30. Architectuur waar Jan zich ook tot in detail mee bemoeide. Een boeiende en leerzame foto ervaring. Het is een reportage geworden van een complex met een geschiedenis. Een document, hoop ik…
Constructiehal situatie september 2015
